Zon Ekonomi Malaysia pacu pembangunan infrastruktur kereta api

Malaysia terus mengukuhkan kedudukannya sebagai kuasa ekonomi serantau dengan pembangunan zon ekonomi khusus. Zon ini direka bentuk untuk menarik pelaburan langsung asing (FDI), meningkatkan eksport dan menggalakkan kemajuan teknologi. Zon ekonomi adalah kawasan geografi tertentu yang mana aktiviti ekonomi yang telah dikenal pasti dapat dibangunkan dan pelbagai kemudahan disediakan bagi menggalakkan perkembangan ekonomi seperti pengurangan cukai, insentif pelaburan dan prosedur pentadbiran yang dipermudahkan. Kelebihan utama zon ekonomi ialah keupayaan untuk mencipta pekerjaan, menawarkan peluang pekerjaan dalam pelbagai sektor seperti pembuatan, ekonomi digital, teknologi hijau dan pelancongan. Ini menyumbang kepada peningkatan taraf hidup komuniti setempat secara keseluruhan. Selain itu, zon ekonomi menyokong pembangunan wilayah dengan menyasarkan kawasan kurang membangun atau luar bandar, membantu mengurangkan ketidaksamaan serantau dan menggalakkan pertumbuhan seimbang. Zon ekonomi boleh diwujudkan dalam pelbagai bentuk seperti Zon Perdagangan Bebas (FTZ), Zon Ekonomi Khas (SEZ) dan Taman Perindustrian berteknologi tinggi.

Sehingga 2025, Malaysia telah membangunkan beberapa zon ekonomi untuk merangsang pembangunan wilayah dan menarik pelaburan. Secara keseluruhan, terdapat beberapa zon ekonomi utama di Malaysia seperti Iskandar Malaysia- terletak di Johor, yang memberi tumpuan kepada sektor seperti pembuatan, perkhidmatan perniagaan, ekonomi digital, pendidikan, kesihatan dan pelancongan. Di bahagian utara, zon Wilayah Ekonomi Koridor Utara (NCER), yang merangkumi negeri-negeri utara Perlis, Pulau Pinang, Kedah, dan Perak, turut dibangunkan bertujuan untuk memupuk pertumbuhan ekonomi yang mampan dan seimbang dengan menggunakan keupayaan pertanian dan pembuatan wilayah itu. Pembangunan Pantai timur turut dititik beratkan melalui penubuhan Wilayah Ekonomi Pantai Timur (ECER); meliputi negeri-negeri pantai timur Kelantan, Terengganu, Pahang dan sebahagian Johor yang lebih menekankan sektor pertanian, pembuatan, pelancongan serta minyak dan gas, dengan usaha untuk menambah baik infrastruktur dan kesalinghubungan.

Bagi Sabah dan Sarawak, dua koridor utama telah dibangunkan isitu Koridor Tenaga Diperbaharui Sarawak (SCORE) di Sarawak dan Koridor Pembangunan Sabah (SDC). SCORE ditubuhkan dalam usaha untuk memanfaatkan sumber tenaga boleh diperbaharui negeri untuk menarik pelaburan dalam sektor intensif tenaga. Manakala, Koridor Pembangunan Sabah (SDC) pula memberi tumpuan kepada pertanian, pelancongan, dan pembuatan untuk menggalakkan pertumbuhan ekonomi di Sabah. Zon ekonomi terbaharu yang diumumkan oleh Perdana Menteri Malaysia ialah Zon Ekonomi Khas Johor-Singapura (JS-SEZ), yang telah dilancarkan pada Januari 2025. Inisiatif ini adalah perkongsian antara Malaysia dan Singapura, bertujuan untuk meningkatkan hubungan silang-integrasi ekonomi sempadan dengan menarik pelaburan bernilai tinggi dan memudahkan pergerakan barangan dan manusia antara kedua-dua negara.

Selain Malaysia, negara jiran juga telah mewujudkan zon ekonomi mereka sendiri. Negara-negara Asia lain seperti Vietnam, Singapura, Indonesia dan Thailand telah mewujudkan zon ekonomi yang secara tidak langsung mempengaruhi pembangunan zon ekonomi Malaysia. Kewujudan zon ekonomi di Asia telah memberi kesan yang besar kepada ekonomi Malaysia, terutamanya melalui hubungan perdagangan dan aliran pelaburan yang bertambah baik. Sebahagian besar perdagangan ini adalah dengan negara Asia berdekatan yang mempunyai zon ekonomi mereka sendiri, seperti China dan Singapura. China menyumbang 13.58% daripada jumlah eksport Malaysia, manakala import dari China membentuk 21.32% daripada jumlah import, meningkat 20.7% kepada RM276.5 bilion. Sebaliknya, Singapura mewakili 15% daripada jumlah eksport Malaysia, dan import dari Singapura merupakan 10.44% daripada jumlah import. Walaupun zon ekonomi di negara jiran meningkatkan perdagangan serantau, ia juga memberikan cabaran kompetitif. Malaysia harus terus meningkatkan kebolehcapaian kepada zon ekonominya bagi menarik minat pelaburan baru di samping mengekalkan pelaburan sedia ada bagi memastikan ia kekal sebagai destinasi menarik berbanding negara serantaunya. Sehubungan itu, bagi meningkankan kebolehcapaian dan daya saing zon ekonomi ini, kebanyakkan negara maju telah membangunkan sistem pengangkutan rel yang menghubungkan zon ekonomi utama dengan hub pengangkutan seperti pelabuhan dan lapangan terbang. Malah Malaysia turut mempunyai perancangan yang sama dan rangka pembangunan infrastruktur pengangkutan negara telah dijalankan secara berperingkat.

Peranan Zon Ekonomi Khas dalam memajukan infrastruktur kereta api di peringkat global

Aktiviti pembuatan, logistik dan eksport yang semakin meningkat mendorong kepada peningkatan permintaan untuk pengangkutan yang cekap, yang mana sistem pengangkutan kereta api memainkan peranan penting dalam memenuhi keperluan ini. Sistem rel adalah kos efektif untuk mengangkut barangan pukal, yang membawa kepada pelaburan dalam menaik taraf dan mengembangkan rangkaian kereta api untuk mengendalikan jumlah muatan yang lebih besar dan mengurangkan kesesakan. Selain itu, pengembangan zon ekonomi sering membawa kepada perbandaran dan pertumbuhan penduduk, meningkatkan keperluan untuk pengangkutan awam yang boleh dipercayai. Bagi menanganinya, sistem rel sedia ada perlu dinaik taraf untuk menawarkan perkhidmatan berkualiti dan mampu milik, dengan tumpuan kepada pembangunan rel berkelajuan tinggi dan kargo di zon ekonomi untuk meningkatkan kesalinghubungan dan menyokong pertumbuhan bandar.

Pembangunan zon ekonomi telah memberi kesan ketara kepada infrastruktur pengangkutan di beberapa negara. Di Shenzhen, China sebagai contoh, penubuhan Zon Ekonomi Khas pada tahun 1980 membawa kepada perkembangan pesat bandar dan menyepadukan bandar itu ke dalam rangkaian kereta api berkelajuan tinggi China, menghubungkannya ke bandar-bandar utama dan meningkatkan perdagangan. Berdekatan dengan pelabuhan Yantian juga membawa kepada pembangunan sistem rel kargo yang luas. Begitu juga dengan pembangunan zon Gujarat International Finance Tec-City (GIFT City) di India telah mendorong kepada penciptaan laluan kereta api berkelajuan tinggi Mumbai-Ahmedabad bagi meningkatkan ketersambungan rangkaian penangkutan dan meningkatkan daya saing eksport. Negara-negara lain seperti Vietnam dan UAE, telah melihat manfaat yang sama. Zon Ekonomi Quang Ninh Vietnam dan Zon Bebas Jebel Ali (JAFZA) UAE telah mengalami pertumbuhan berikutan rangkaian rel yang diperluas, dengan JAFZA mendapat manfaat daripada projek Rel Etihad, meningkatkan pergerakan kargo dan menjadikan UAE sebagai hab logistik di Timur Tengah.

Zon Ekonomi Johor-Singapura: Pacu pembangunan kereta api di Malaysia

Zon Ekonomi Johor-Singapura bukan sahaja menjadi pemangkin kepada pertumbuhan ekonomi tetapi juga pemacu utama di sebalik pembangunan sistem pengangkutan kereta api Malaysia, khususnya di Johor. Memandangkan perdagangan, aktiviti perindustrian dan pelaburan antara kedua-dua wilayah terus berkembang, permintaan untuk penyelesaian pengangkutan yang cekap telah mendorong peningkatan ketara kepada infrastruktur kereta api rantau ini. Terletak di persimpangan jalan Malaysia dan Singapura, zon ini akan memberi peningkatan mendadak dalam pergerakan penumpang dan barang. Memandangkan industri di Johor, khususnya dalam pembuatan dan logistik, berkembang pesat kerana berdekatan dengan hub perdagangan global Singapura, keperluan untuk perhubungan yang dipertingkatkan antara Johor dan jirannya menjadi lebih kritikal. Kereta api telah muncul sebagai penyelesaian utama, menawarkan pengangkutan yang efektif dan cekap untuk muatan barangan dan penumpang.

Salah satu impak yang paling ketara ialah penambahbaikan sambungan kereta api rentas sempadan. Laluan kereta api sedia ada yang menghubungkan Johor Bahru dengan Singapura sedang dinaik taraf untuk mengendalikan peningkatan jumlah trafik pengguna. Elektrifikasi dan penjejakan berkembar talian telah mengurangkan masa perjalanan dengan ketara dan meningkatkan kapasiti untuk mengangkut barangan antara kedua-dua negara. Peningkatan ini adalah penting untuk mengekalkan operasi logistik yang lancar di zon ekonomi, terutamanya di kawasan seperti Pelabuhan Johor dan Pasir Gudang.

Selain sektor pengangkutan, sistem rel bandar di Johor telah menyaksikan peningkatan sebagai tindak balas kepada peningkatan populasi dan tenaga kerja yang berulang-alik ke Singapura. Jarak berdekatan antara Johor dengan Singapura, digabungkan dengan pembangunan zon ekonomi, telah menghasilkan peningkatan ketara dalam pekerja rentas sempadan. Bagi menampung permintaan ini, Malaysia telah melabur dalam meningkatkan perkhidmatan rel bandar, menjadikan perjalanan harian antara Johor Bahru dan Singapura lebih mudah diakses dan efisien. Antara transformasi yang sedang dibuat adalah Sistem Transit Rapid Johor Bahru-Singapura (RTS Link). Projek RTS, dijangka beroperasi menjelang 2027, adalah usaha sama antara Malaysia dan Singapura. Rangkaian ini bukan sekadar sistem pengangkutan tetapi simbol kerjasama ekonomi yang lebih besar, mengurangkan masa perjalanan, mengurangkan kesesakan dan menyokong peningkatan tenaga kerja yang berulang-alik antara kedua-dua negara untuk bekerja. Projek ini secara langsung menangani kesesakan di Tambak Johor-Singapura, menawarkan pilihan perjalanan yang boleh dipercayai dan cekap untuk pekerja dan perniagaan yang beroperasi dalam zon tersebut. Kesalinghubungan yang dipertingkatkan itu dijangka akan terus menarik pelaburan, mengukuhkan hubungan perdagangan dan meningkatkan integrasi ekonomi serantau.

Penekanan JSEZ terhadap pembuatan dan logistik juga telah menekankan lagi kepentingan sistem rel kargo yang cekap. Sambungan rel ke Pelabuhan Tanjung Pelepas (PTP) dan Pelabuhan Pasir Gudang sedang diperkukuh, membolehkan pengangkutan kargo yang menjimatkan kos dan mesra alam. Perkembangan ini mengurangkan pergantungan kepada logistik jalan raya, mengurangkan kesesakan lebuh raya dan menyokong matlamat kemampanan Malaysia. Memandangkan populasi Johor Bahru semakin bertambah seiring dengan pengembangan zon ekonomi, sistem rel bandar, termasuk potensi transit aliran ringan (LRT) atau rangkaian monorel, sedang diterokai untuk meningkatkan kesalinghubungan antara bandar. Sistem ini bertujuan untuk meningkatkan mobiliti bagi penduduk dan pekerja dalam zon ekonomi, menyumbang kepada perbandaran dan kualiti hidup di rantau ini. Pembangunan kereta api yang didorong oleh JSEZ bukan hanya mengenai infrastruktur; ia mencerminkan wawasan daya saing serantau Malaysia. Dengan memastikan pergerakan orang ramai dan barangan yang cekap, projek-projek ini meletakkan Johor sebagai destinasi pelaburan utama di Asia Tenggara. Kesan Zon Ekonomi Johor-Singapura terhadap rangkaian kereta api Malaysia menggariskan sifat saling berkaitan pertumbuhan ekonomi dan pembangunan infrastruktur. Ketika rantau ini bersedia untuk masa depan, integrasi sistem pengangkutan akan menjadi penting dalam merealisasikan potensi ekonomi sepenuhnya.

Peluasan infrastruktur kereta api di Johor juga sejajar dengan visi Malaysia yang lebih luas untuk meningkatkan kesalinghubungan serantau. Kerajaan telah berusaha untuk mengintegrasikan Johor ke dalam rangkaian kereta api ASEAN yang lebih besar, meletakkan negeri itu sebagai hab pengangkutan utama di Asia Tenggara. Dengan perhubungan rel yang lebih baik, Johor boleh memanfaatkan peluang perdagangan serantau dengan lebih mudah dan memupuk hubungan ekonomi yang lebih erat dengan negara jiran.